Fransa'da Türklerin Yatırımlarında Rehber (1. Bölüm)

Türk bir girişimci olarak Fransa'da ticari faaliyetlerinizi geliştirmek mi istiyorsunuz? Ürünlerinizi ihraç etmek, bir şube kurmak veya ticari ortaklıklar oluşturmak için Fransız ortaklarla sözleşme yapmayı mı düşünüyorsunuz?

Fransa, 68 milyon tüketici, çeşitli bir ekonomi ve Avrupa Birliği'nin merkezinde stratejik bir konumlanma ile Avrupa'nın ikinci pazarını temsil etmektedir. Fransız-Türk ticari ilişkileri tarihsel olarak sağlamdır ve tekstil, otomotiv, gıda, enerji ve teknoloji sektörlerinde yıllık 15 milyar Euro'yu aşan ticaret hacmi bulunmaktadır.

Ancak, Fransa'da sözleşme müzakere etmek ve güvence altına almak, Fransız sözleşme hukukunun, yerel ticari uygulamaların, kültürel farklılıkların ve mevcut yasal koruma mekanizmalarının derinlemesine anlaşılmasını gerektirir.

Aşık & Partners hukuk bürosunun Fransa'da Türk avukatları tarafından hazırlanan bu kapsamlı rehber, Fransa'daki ticari sözleşmelerinizin müzakeresi ve hazırlanmasının tüm yönlerinde size rehberlik etmektedir.

1. Fransız Sözleşme Hukuku: Temel İlkeler

Fransız Hukuk Çerçevesi

Fransa'daki sözleşme hukuku şunlarla düzenlenmektedir:

• Fransız Medeni Kanunu (Code civil) (2016'da büyük reform)
• Fransız Ticaret Kanunu (Code de commerce) ticari ilişkiler için
• Tüketici Kanunu (Code de la consommation) B2C ilişkileri için
• Uluslararası sözleşmeler (Viyana Satış Sözleşmesi, vb.)

Sözleşme Hukukunun Reformu (2016)

2016 yılında Fransa, sözleşme hukukunu modernize etmek ve daha öngörülebilir hale getirmek için köklü bir reform gerçekleştirmiştir. Bu reform yeni kavramlar getirmiş ve içtihat ilkelerini netleştirmiştir.

Üç Temel İlke

1. Sözleşme Özgürlüğü (Madde 1102 Medeni Kanun)

"Herkes sözleşme yapmakta veya yapmamakta, sözleşme yapacağı kişiyi seçmekte ve sözleşmenin içeriğini ve şeklini belirleme konusunda özgürdür."

Uygulamada:

• Sözleşme şartlarını serbestçe müzakere edebilirsiniz
• Kiminle sözleşme yapacağınızı seçersiniz
• İçerik serbesttir (yasal sınırlar hariç)
• Şekil genellikle serbesttir (istisnalar hariç)

Sınırlar:

• Kamu düzeni (örn: çocuk işçi çalıştırma yasağı)
• Genel ahlak
• Emredici kanunlar (örn: iş hukuku, rekabet hukuku)
• Koruma kuralları (tüketiciler, çalışanlar)

2. Sözleşmenin Bağlayıcı Gücü (Madde 1103 Medeni Kanun)

"Yasal olarak kurulan sözleşmeler, taraflar için kanun yerine geçer."

Anlamı:

• İmzalandıktan sonra sözleşme sizi hukuken bağlar
• Tek taraflı olarak geri çekilme imkansızdır
• Değişiklik sadece karşılıklı anlaşma veya sözleşme maddesi ile
• İyi niyetle yerine getirilme zorunluluğu

İstisnalar:

• Rıza kusurları (hata, hile, şiddet)
• Mücbir sebep
• Öngörülemezlik (2016'dan beri)
• Diğer tarafın ciddi ifa etmemesi

3. İyi Niyet (Madde 1104 Medeni Kanun)

"Sözleşmeler iyi niyetle müzakere edilmeli, kurulmalı ve ifa edilmelidir."

Genişletilmiş temel ilke: 2016 reformu iyi niyet yükümlülüğünü müzakereye kadar genişletmiştir (önceden sadece ifa).

Pratik sonuçlar:

• Müzakere: Görüşmeleri kötüye kullanarak sonlandırma yasağı
• Bilgilendirme: Belirleyici bilgileri iletme yükümlülüğü
• İfa: Sadık işbirliği, kötüye kullanma yasağı
• Yorum: Belirsizlik durumunda, iyi niyete göre yorum

Örnek: Fransız ortağınıza kasıtlı olarak önemli bir bilgiyi gizlerseniz (ürün kusuru, zor mali durum), sözleşme hile nedeniyle iptal edilebilir.

Sözleşmenin Geçerlilik Şartları (Madde 1128)

Fransa'da bir sözleşmenin geçerli olması için:

1. Tarafların Rızası

Rıza şunlar olmalıdır:

• Özgür: Şiddet veya zorlama olmaksızın
• Aydınlatılmış: Önemli hata veya hile olmaksızın
• Açıkça ifade edilmiş: İrade beyanının açık olması

Butlan ile yaptırıma tabi rıza kusurları:

a) Hata: Edimin esas nitelikleri hakkında hata

• Örnek: Orijinal olduğuna inanarak sahte tablo satın alma
• Hata belirleyici bir unsur üzerinde olmalıdır

b) Hile (Dol): Diğer tarafı aldatmak için hileli manevralar

• Kasıtlı yalan
• Bilgi gizleme
• Yanıltma manevraları
• Yaptırım: Butlan + tazminat

c) Şiddet (Violence): Fiziksel veya manevi zorlama

• Tehditler
• Bağımlılık durumunun kötüye kullanımı
• Ekonomik şiddet (2016'dan beri tanınmıştır)

⚠️ Türk girişimciler için önemli: Fransa'da, basit susma (önemli bilgi üzerinde sessiz kalma), bilgi belirleyici ise ve bilgilendirme yükümlülüğünüz varsa hile teşkil edebilir.

2. Hukuki Ehliyet

• Gerçek kişiler: Reşit (18 yaş) ve ehliyetli
• Şirketler: Yasal organları tarafından temsil edilir (müdür, başkan)
• Türk şirketleri: Fransa'da sözleşme yapabilir (temsilcinin yetkilerini kontrol edin)

Kontrol edilecek belgeler:

• Fransız K-bis / Türk Ticaret Sicil belgesi eşdeğeri
• Temsil yetkileri
• Önemli tutarlar için onay kararları

3. Yasal ve Belirli İçerik

Sözleşmenin konusu:

• Yasal: Fransız kamu düzenine uygun
• Mümkün: Fiziksel ve hukuki olarak gerçekleştirilebilir
• Belirli veya belirlenebilir: Yeterince kesin

Yasadışı konular örnekleri:

• Rekabete aykırı sözleşmeler (anlaşmalar, hakim durum istismarı)
• Ayrımcı maddeler
• Vergi veya sosyal mevzuatın dolanılması
• Yasaklanmış ürün ticareti

Fransa'da Sözleşme Şekilciliği

Genel ilke: Rızacılık - Sözleşmeler sözlü bile olsa, sadece rızaların değişimi ile geçerlidir.

Yazılı şekil gerektiren istisnalar:

• Gayrimenkul satışı (noter sözleşmesi zorunlu)
• 1.500 € üzerindeki sözleşmeler (ispat için yazılı)
• Kefalet (elle yazılmış ibare zorunlu)
• Belirli süreli iş sözleşmesi
• Ticari işletme devri
• Franchising sözleşmeleri

⚠️ Güçlü tavsiye: Sözlü sözleşme geçerli olsa bile, her zaman yazılı hale getirin:

• Uyuşmazlık halinde ispat için
• Yükümlülükleri netleştirmek için
• İlişkiyi güvence altına almak için
• İfayı kolaylaştırmak için

Elektronik imza: İmzalayanın kimliğini ve belgenin bütünlüğünü garanti ediyorsa Fransa'da geçerlidir.

Türk Şirketler için Önemli 2016 Reform Yenilikleri

1. Öngörülemezlik (Imprévision) (Madde 1195)

Yeni: Öngörülemeyen koşullar ifayı aşırı derecede külfetli hale getirirse yeniden müzakere imkanı.

Şartlar:

• Sözleşme sırasında öngörülemeyen değişiklik
• Sözleşen tarafça üstlenilmeyen risk
• Aşırı derecede külfetli ifa (ama imkansız değil)

Prosedür:

1. Yeniden müzakere talebi
2. Başarısızlık halinde: mahkemeye başvuru
3. Hakim sözleşmeyi gözden geçirebilir veya sonlandırabilir

Pratik örnek: Fransız ortakla Euro üzerinden tedarik sözleşmeniz varsa ve TRY/EUR kuru dramatik şekilde değişirse, öngörülemezlik ilkesini kullanabilirsiniz.

2. Güçlendirilmiş Sözleşme Öncesi Bilgilendirme Görevi (Madde 1112-1)

Yükümlülük: Her taraf, diğerinin rızası için belirleyici olan bilgileri iletmelidir.

"Belirleyici" = diğer tarafın meşru olarak bilmediği ve bilme hakkı olan bilgiler.

Örnekler:

• Üründe gizli kusurlar
• Ciddi mali zorluklar
• Sözleşmeyi etkileyen yakın düzenleyici değişiklikler

⚠️ Dikkat: Bu görevin ihlali sözleşmenin iptali ve tazminata yol açabilir.

3. Sorgulama Davası (Action Interrogatoire)

Yenilik: Bir kusurdan şüpheleniyorsanız, diğer tarafı sözleşmenin geçerliliğini onaylamaya zorlayabilirsiniz.

Süre: Makul süre içinde cevap (genellikle 6 ay), aksi halde sözleşme onaylanmış sayılır.

2. Türk ve Fransız Hukuku Arasındaki Temel Farklar

Karşılaştırmalı Tablo

Müzakerede Kültürel Farklar

Türk Tarzı vs Fransız Tarzı

Geleneksel Türk yaklaşımı:

• Esnek ve ilişkisel müzakere
• Kişisel ilişkinin önemi
• Önemli gayri resmi tartışmalar
• Uzlaşma ve düzenlemeler
• Zamana daha az sıkı bağlılık

Fransız yaklaşımı:

• Daha resmi ve yapılandırılmış müzakere
• Yazılı belgelerin önemi
• Ajanda ve sürelere kesin uyum
• Şartlar belirlendikten sonra daha az esneklik
• Daha belirgin profesyonel/kişisel yaşam ayrımı

Pratik tavsiyeler:

• Dakiklik: Toplantılara zamanında gelin (Fransa'da çok önemli)
• Hazırlık: Fransızlar iyi belgelenmiş sunumları takdir eder
• Doğrudan üslup: Türkiye'den daha doğrudan iletişim (ama her zaman kibar)
• E-posta: Anlaşmaları resmileştirmek için tercih edilen kanal
• Hiyerarşi: Türkiye'den daha az belirgin, bazen kolektif kararlar

Fransa'da Sözleşme Tarafının Korunması

Fransız hukuku zayıf tarafı daha fazla korur:

B2B'de (İşletmeden İşletmeye)

• Haksız maddeler kontrol edilebilir
• Önemli dengesizlik yaptırıma tabidir
• Büyük şirketlere karşı KOBİ'lerin korunması

B2C'de (İşletmeden Tüketiciye)

• Tüketicinin çok güçlü korunması
• Haksız maddeler yasaktır
• Cayma hakkı (çevrimiçi 14 gün)
• Zorunlu yasal garantiler

⚠️ Türk girişimciler için sonuç: Fransa'da tüketicilere satış yapıyorsanız:

• Fransız Tüketici Kanunu'na uymalısınız
• Uygunluk yasal garantisi (2 yıl)
• Gizli kusur garantisi
• Uzaktan satışlar için zorunlu cayma hakkı
• Zorunlu detaylı sözleşme öncesi bilgilendirme

Sözleşme Dili

Toubon Yasası (1994): Fransız tarafla yapılan her sözleşme Fransızca yazılmalı veya Fransızca çevirisi eşlik etmelidir.

Uygulamada:

• İngilizce sözleşmeler çok yaygındır (kabul edilir)
• Fransızca çeviri tavsiye edilir
• Fransa'da uyuşmazlık durumunda, hakim Fransızca versiyona atıfta bulunacaktır

Tavsiye:

• İki dilli versiyon (Fransızca-Türkçe veya Fransızca-İngilizce)
• Madde: "Uyuşmazlık durumunda, Fransızca versiyon geçerlidir"
• Profesyonel çevirmen tarafından çevrilmesini sağlayın

3. Fransa'daki Ticari Sözleşme Türleri

Uluslararası Mal Satış Sözleşmeleri

Viyana Sözleşmesi (CISG) Uygulaması

Fransa ve Türkiye CISG'yi onaylamıştır: Açık hariç tutma olmadıkça, Fransız ve Türk profesyoneller arasındaki satışlara otomatik olarak uygulanır.

Türk girişimciler için avantajlar:

• Dengeli ve uluslararası olarak tanınan kurallar
• Fransız hukukunun inceliklerinde uzmanlaşmaya gerek yok
• Bol uluslararası içtihat
• Basitleştirilmiş prosedürler

CISG'nin temel noktaları:

• Oluşum: Teklif + kabul (basit)
• Uygunluk: Sözleşmeye uygun mallar
• Teslimat: Anlaşılan Incoterm'e göre
• Garantiler: Makul süre içinde doğrulama
• Fesih: Esaslı ihlal durumunda mümkün
• Tazminat: Sonuç sırasında öngörülebilir

Fransa-Türkiye satış sözleşmesinin temel maddeleri:

1. Tarafların kesin tanımlanması

   • Tam ticari unvan
   • SIREN/SIRET numarası (Fransa) / Vergi Numarası (Türkiye)
   • Merkez adresinin tam adresi

2. Malların detaylı tanımı

   • Doğa, kalite, teknik özellikler
   • Kesin miktar
   • Geçerli standartlar ve normlar (CE, ISO, vb.)
   • Referans numuneler

3. Fiyat ve ödeme koşulları

   • Para birimi cinsinden tutar (EUR tavsiye edilir)
   • Kesin Incoterm (özel bölüme bakın)
   • Ödeme koşulları (avans, kredi, L/C)
   • Gecikme cezaları

4. Teslimat

   • Kesin yer (Incoterm'e göre)
   • Kesin süreler
   • Nakliye şekilleri
   • Sorumluluk ve sigorta

5. Garantiler

   • Malların uygunluğu
   • Garanti süresi
   • Şikayet prosedürü
   • Onarım/değiştirme/geri ödeme

6. Geçerli hukuk ve yargı yetkisi

   • Uygulanacak hukuk (Fransız, Türk veya CISG)
   • Yetkili yargı (mahkemeler veya tahkim)

2020 Incoterms Yaygın Kullanım

Türkiye'den Fransa'ya ihracat için:

EXW (Ex Works) - Fabrikada teslim

• Risk ve masraflar: Fransız alıcı Türk fabrikasından itibaren
• Kaçınılmalı: yabancı alıcı için karmaşık

FCA (Free Carrier) - Taşıyıcıya teslim

• Konteynerler için tavsiye edilir
• Türk satıcı, alıcı tarafından seçilen taşıyıcıya yükler

FOB (Free On Board) - Gemide teslim

• Sadece deniz taşımacılığı için
• Türk satıcı gemiye yükler

CIF (Cost Insurance Freight) - Maliyet, sigorta, navlun

• Türk satıcı Fransız limanına kadar taşıma ve sigortayı öder
• Risk transferi Türk yükleme limanında

DDP (Delivered Duty Paid) - Gümrük ödenmiş teslim

• Türk satıcı Fransa'da teslim eder, vergi ve harçlar ödenmiş
• Satıcı için maksimum sorumluluk

Yeni başlayanlar için tavsiye: CIF veya CIP (sorumlulukların dengesi)

Fransa'da Dağıtım Sözleşmeleri

Ticari Temsilcilik Sözleşmesi (Madde L. 134-1 ve sonrası Ticaret Kanunu)

Tanım: Ticari temsilci, vekil (sizin) adına sözleşmeleri müzakere eden ve sonuçlandıran bağımsız bir vekil-temsilcidir.

Fransız özgünlüğü: Ticari temsilcinin çok güçlü korunması - Avrupa'nın en koruyucuları arasında.

Temel noktalar:

1. Yazılı şekil tavsiye edilir Zorunlu olmasa da, yazılı şekil şunlar için güçlü tavsiye edilir:

• Bölgeyi tanımlamak
• Komisyonları belirlemek
• Her tarafın yükümlülüklerini belirtmek
• Sözleşme sonu tazminatlarını sınırlamak

2. Zorunlu kayıt Temsilci şunlara kayıtlı olmalıdır:

• Ticari temsilciler özel sicili (RSAC)
• Veya Ticaret ve Şirketler Sicili (RCS)

3. Komisyon

• Oran serbestçe müzakere edilir (sektöre göre genellikle %5-20)
• Sözleşmenin sonuçlanmasından itibaren hak edilir (aksi madde olmadıkça)
• Müşteri ödeme yapmasa bile istenebilir (del credere maddesi hariç)

4. Bölge tekelliği

• Sık ama zorunlu değil
• Öngörülürse: vekil bölgede doğrudan satış yapamaz
• Coğrafi ve müşteri bazında iyi tanımlayın

5. Temsilcinin yükümlülükleri

• Sözleşmeleri müzakere etmek ve sonuçlandırmak
• Pazar hakkında bilgi sağlamak
• Vekilin çıkarları doğrultusunda hareket etmek
• Sadakat (rekabet yok)
• Düzenli olarak hesap vermek

6. Vekilin yükümlülükleri (siz)

• Komisyonları ödemek
• Dokümantasyon ve numuneler sağlamak
• Sipariş kabul/redlerini bildirmek
• Tekliği korumak (öngörülmüşse)
• Fesih için ön haber

SÖZLEŞME SONU TAZMİNATLARI - AMAN DİKKAT⚠️ 

Fransa'da sözleşme sona erdiğinde temsilci şunları talep edebilir:

a) Telafi edici tazminat:

• Gelecekteki komisyon kaybını telafi eder
• Hesaplama: yaklaşık 2 yıllık ortalama komisyon (değişken içtihat)
• Temsilci feshederse bile (yaş, hastalık halinde)
• Vazgeçilemez: Sözleşme ile hariç tutma imkansız

VE/VEYA

b) Müşteri tazminatı:

• Temsilci önemli müşteri getirdiyse
• Vekil bundan yararlanmaya devam ediyorsa
• Tutar: katkıya göre değişir (1-2 yıllık komisyon)

c) Ön haber:

• Kıdeme göre süre:
  • 1 ay (1. yıl)
  • 2 ay (2. yıl)
  • 3 ay (3. yıldan itibaren)
• Ön haber yoksa tazminat

Toplam fesih maliyeti: 3-4 yıllık komisyona ulaşabilir!

Türk girişimciler için stratejiler:

1. Belirli süre: Belirsiz süre yerine belirli süreli sözleşme düşünün

   • Yenileme yapılmazsa fesih tazminatından kaçınır
   • Ama zımni yenileme mümkün

2. Satış hedefleri: Minimumlara karar verin

   • Ulaşılmazsa kusur nedeniyle feshe izin verir
   • Tazminatları azaltır

3. Ağır kusur: Her kusuru belgeleyin

   • Yükümlülüklere saygısızlık
   • Haksız rekabet
   • Tazminatsız feshi haklı çıkarabilir

4. Müzakere: Götürü tazminat öngörün

   • Makul olursa kabul edilebilir
   • İşlem mümkün

Tavsiyemiz:

• 2-3 yıllık belirli süreli sözleşme ile başlayın
• Belirsiz süreli sözleşme öncesi performansı değerlendirin
• Fesih için 2-3 yıllık komisyon bütçesi
• Zorunlu hukuki destek

Dağıtım Sözleşmesi (Özel düzenleme yok)

Temsilcilikten fark: Distribütör kendi adına satın alır ve yeniden satar.

Temsilciden daha az korunur ama saygı gösterilmesi gereken bazı kurallar:

1. Ani fesih

• Yerleşik ilişkiyi ani olarak feshetme yasağı
• Zorunlu makul ön haber (içtihat: süreye göre 6-24 ay)
• Kötüye kullanım halinde tazminat

2. Önemli dengesizlik (Madde L. 442-1 Ticaret Kanunu)

• Dengesizlik yaratan madde = butlan
• 5 milyon Euro'ya kadar para cezası
• Özellikle Rekabet Otoritesi tarafından izlenir

3. Rekabet yasağı maddesi

• Mümkün ama sınırlı:
  • Maksimum süre: sözleşme sonrası 2-3 yıl
  • Makul coğrafi alan
  • Belirli faaliyet
  • Zorunlu mali karşılık

4. Münhasır tedarik

• Yasal ama rekabet hukuku tarafından düzenlenir
• Sınırlı süre (genellikle maksimum 5 yıl)
• Gerekçelendirme gerekli

Temel maddeler:

1. Bölge ve münhasırlık

   • Kesin coğrafi alan
   • Münhasır veya değil
   • Hedeflenen müşteri

2. Distribütörün yükümlülükleri

   • Satış hedefleri (yıllık minimumlar)
   • Minimum stok
   • Sunum standartları
   • Satış sonrası ve garantiler
   • Yerel reklam

3. Tedarikçinin yükümlülükleri (siz)

   • Sürelerde teslimat
   • Fiyat ve tarife koşulları
   • Pazarlama desteği
   • Eğitim
   • Bölge koruması

4. Fiyat

   • Distribütörün satın alma fiyatı
   • Önerilen yeniden satış fiyatları (ama dayatılamaz - rekabet hukuku)
   • İndirimler ve komisyonlar

5. Süre ve fesih

   • İlk süre: 3-5 yıl tavsiye edilir
   • Otomatik yenileme veya değil
   • Ön haber: yerleşik belirsiz süre için 12-24 ay
   • Kusur nedeniyle fesih
   • Stokların durumu

6. Fikri mülkiyet

   • Marka kullanım lisansı
   • Sıkı çerçeve
   • Sözleşme sonunda iade

Fransa'da Franchising Sözleşmesi

Düzenleme: Doubin Yasası (1989) - Zorunlu sözleşme öncesi bilgilendirme

Sözleşme Öncesi Bilgilendirme Belgesi (DIP):

Franchisor imzadan minimum 20 gün önce sunmalıdır:

• Ağ ve bilanço sunumu
• Pazar durumu
• Franchisee listesi (iletişim bilgileri)
• Yenileme süresi ve koşulları
• Bölge münhasırlığı
• Gerekli yatırımlar
• Tahmini hesaplar
• Yabancı franchisor ise: Fransa'da temsilci

⚠️ Yaptırım: DIP eksikliği = sözleşme butlanı + tazminat

Fransa'da franchise vermek isteyen Türk girişimci için:

Özel yükümlülükler:

1. Fransa'da yasal temsilci atamak
2. Doğrulanmış mali tablolar sağlamak
3. Fransızca DIP sağlamak
4. 20 günlük düşünme süresine saygı

Sözleşme unsurları:

• Tanımlanmış ve gizli know-how aktarımı
• Sürekli yardım (eğitim, destek)
• Marka lisansı
• Ücretler (giriş hakkı 15-50K€ + royalty %5-10)
• Süre: genellikle 7-10 yıl
• Tedarik (haklı gösterilirse münhasır olabilir)
• Sözleşme sonrası rekabet yasağı

Tavsiye: Fransız franchise pazarı olgun ve talepkardır. Uzman hukuki destek şarttır.

Hizmet Sözleşmeleri

İşletmelere hizmetler

Yaygın türler:

• Danışmanlık ve consulting
• BT hizmetleri ve geliştirme
• Mesleki eğitim
• Pazarlama ve iletişim
• İnşaat ve mühendislik
• Lojistik ve nakliye

Özel maddeler:

1. Hizmetin tanımı

• Kesin görev ve teslim edilecekler
• Metodoloji
• Aşamalar ve süreler
• Araç veya sonuç yükümlülüğü

2. Ücretlendirme

• Götürü veya regie (geçen süre)
• Günlük ortalama tarife (TJM)
• Faturalama şekilleri
• Ödeme (Fransa'da 30-60 gün)

3. Fikri mülkiyet

• Yaratıları kim elinde tutar?
• Devir veya lisans?
• Telif hakları

4. Gizlilik

• Bilgi koruması
• Süre (genellikle sınırsız)
• Belgelerin iadesi

5. Sorumluluk

• Zorunlu mesleki sorumluluk sigortası
• Sorumluluk tavanı
• İstisnalar

⚠️ Vergilendirme: Fikri hizmetler üzerinde kaynak vergisi mümkün (Asik & Partners Vergilendirme bölümüne bakın)